Τα φυσικά προϊόντα (ΦΠ) είναι μια σημαντική πηγή πολύτιμων πρώτων υλών για τη φαρμακευτική βιομηχανία, τη βιομηχανία τροφίμων, συμπληρωμάτων διατροφής, λειτουργικών τροφίμων, καλλυντικών και προϊόντων υγείας και της αγροτικής βιομηχανίας και αποτελούν ένα ανεξάντλητο οπλοστάσιο ουσιών και ιδεών. Μόνο το 10% των κατά μέσο όρο 750,000 ανώτερων φυτών έχουν ελεγχθεί για πιθανή φαρμακολογική δράση, ενώ περισσότερα από 10 εκατομμύρια είδη θαλάσσιων οργανισμών  έχουν προσελκύσει το επιστημονικό ενδιαφέρον από το 1970. Ως εκ τούτου, τα φυσικά προϊόντα θα παραμείνουν πάντα μια κιβωτός ανεκτίμητων πληροφοριών στο σταυροδρόμι των βιολογικών επιστημών, της βιοτεχνολογίας, της βιομιμητικής και της βιοοργανικής χημείας, καθώς και της χημείας των φυσικών προϊόντων. Σήμερα, το 60% της παγκόσμιας παραγωγής φαρμάκων προέρχεται από φυσικά προϊόντα. Περίπου το 65% των αντικαρκινικών φαρμάκων και το 75% των φαρμάκων που σχετίζονται με μολυσματικές ασθένειες είναι επίσης φυσικής προέλευσης.

Ο πλούτος της φύσης με όρους μοριακής ποικιλότητας και νέων «οδηγών» βιοδραστικών και φαρμακομιμητικών μορίων παρέχει συναρπαστικές ευκαιρίες για τον κλάδο των φαρμάκων, των τροφίμων και της βιοτεχνολογίας. Η συνένωση αυτών των πεδίων έρευνας αποτελεί ένα δυναμικό εργαλείο για τη σύγχρονη ανακάλυψη και ανάπτυξη φαρμάκων, λειτουργικών τροφίμων και συμπληρωμάτων διατροφής.

Με δεδομένη την αυξανόμενη ζήτηση από τους καταναλωτές των φυσικών προϊόντων και της μεγάλης τους δυναμικής, η έρευνα στον τομέα των ΦΠ είναι και θα παραμείνει στο κέντρο των Ευρωπαϊκών και διεθνών αναδυόμενων τομέων ανάπτυξης. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου τα φυσικά προϊόντα αποτελούν εθνικό πλούτο, η έρευνα σχετικά με τη διατήρηση και τη βιώσιμη εκμετάλλευση και ανάπτυξη της βιοποικιλότητας προς την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας από ΦΠ, θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα για την ανάπτυξη και κεντρικό άξονα στα στρατηγικά σχέδια έρευνας.

Στον τομέα των φυσικών προϊόντων υπάρχει σημαντικό περιθώριο καινοτομίας, αξιοποίησής τους και παραγωγής νέων προϊόντων. Η μεταποίηση, αξιοποίηση και τυποποίηση φυσικών προϊόντων και συστατικών τροφίμων που χρησιμοποιούνται σε φάρμακα, καλλυντικά, συμπληρώματα διατροφής αποτελούν ένα ευρύ αντικείμενο έρευνας και καινοτόμου παραγωγής, στο οποίο το Κέντρο Αριστείας Φυσικών Προϊόντων ΑΠΘ (ομάδα NatPro-ΑUTH) μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά, καθώς η τυποποίηση αποτελεί σημαντικό μειονέκτημα και αδύνατο σημείο των υπαρχόντων σκευασμάτων. Η απομόνωση βιοδραστικών μορίων σε μεγάλη κλίμακα είναι επίσης ενδιαφέρουσα τόσο για την έρευνα όσο και για την παραγωγική διαδικασία και η ομάδα NatPro-ΑUTH μπορεί να μεταφέρει ήδη υπάρχουσα τεχνογνωσία από εργαστηριακή σε πιλοτική κλίμακα για το σχεδιασμό νέων προϊόντων.

H έρευνα των μελών της ομάδας:

Όλα τα στάδια από την ταυτοποίηση της πρώτης ύλης (ΦΠ), τη συλλογή, την ανάλυση και το χαρακτηρισμό μέχρι την μεγάλης κλίμακας παραγωγή και τυποποίηση και την αξιοποίηση των φυσικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας περιλαμβάνονται στις ερευνητικές δραστηριότητες της διεπιστημονικής ομάδας. Συγκεκριμένα, τα μέλη της ομάδας NatPro-AUTH δραστηριοποιούνται στις παρακάτω ερευνητικές περιοχές:

• Συστηματική Βοτανική (ταυτοποίηση, ταξινόμηση και εξάπλωση αυτοφυών φυτών, DNA barcoding, καταγραφή ελληνικής χλωρίδας, αρωματικά φυτά, αιθέρια έλαια),
• Χημική σύσταση και Ανάλυση ΦΠ (ταυτοποίηση  συστατικών, ποσοτικός προσδιορισμός, απομόνωση, καθαρισμός, ανάπτυξη και επικύρωση μεθόδων, βιοανάλυση, χημεία-ποιότητα και γνησιότητα παρθένου ελαιολάδου, επιτραπέζιας ελιάς, οίνου και αρωματικών φυτών),
• Απομόνωση σε μεγάλη κλίμακα βιοδραστικών μορίων φυσικών προϊόντων (ΦΠ)
• Εφαρμογές φυσικών προϊόντων σε φάρμακα, καλλυντικά, λειτουργικά τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής)- Άλλες τεχνολογικές εφαρμογές ΦΠ,
• Βιολογική και φαρμακοχημική αξιολόγηση ΦΠ και βιολογικά δραστικών ενώσεων, ιδιαίτερα αντιφλεγμονωδών και αντιοξειδωτικών ενώσεων, ενώσεων που αναστέλλουν παράγοντες της φλεγμονής και της πήξης του αίματος, σύνδεση της φλεγμονής με τον καρκίνο. Θεωρητική και πειραματική μελέτη φυσικοχημικών ιδιοτήτων,
• Ανακάλυψη βιοδραστικών μορίων από ΦΠ & Εξαγωγή και συγκριτική μελέτη μοντέλων δομής- δράσης QSAR, διαφόρων κατηγοριών φαρμάκων και βιολογικά δραστικών ενώσεων, με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή εφαρμόζοντας διάφορα εμπορικά υπολογιστικά προγράμματα,
• Τυποποίηση ΦΠ που χρησιμοποιούνται σε φάρμακα, καλλυντικά, τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής κλπ,
• Έλεγχος Ποιότητας πρώτων υλών και τελικών προϊόντων και σκευασμάτων, έλεγχος σταθερότητας φαρμάκων,
• Μεταποίηση ΦΠ,
• Τεχνολογική Αξιοποίηση ΦΠ και βιοδραστικών συστατικών, Βιομηχανικές εφαρμογές
• Συστήματα μεταφοράς φαρμάκων,
• Βιοτεχνολογική παραγωγή συστατικών ΦΠ με μικροοργανισμούς με ιστορικό ασφαλούς χρήσης σε τρόφιμα,
• Κλιμάκωση Παραγωγής & Ανάπτυξη πιλοτικών μονάδων για την αξιοποίηση ΦΠ
• Αξιοποίηση υποπροϊόντων/ αποβλήτων βιομηχανιών,
• Παραγωγή συστατικών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
• Θεωρητική πρόβλεψη συμπεριφοράς φαρμακευτικών ενώσεων από ΦΠ σε διαφορετικά φυσικοχημικά περιβάλλοντα (πχ σε διαφορετικό pH, διαφορετική ιοντική ισχύ κλπ).
• Μοντελοποίηση των αλληλεπιδράσεων δραστικών ουσιών από ΦΠ με συστήματα βιολογικού ενδιαφέροντος (πχ λιπδικές μεμβράνες, πρωτεΐνες, πεπτίδια, νουκλεϊκά οξέα κλπ) με σκοπό την βαθύτερη κατανόηση των ενεργών μηχανισμών σε μοριακή κλίμακα και την βελτιστοποίηση της θεραπευτικής τους δράσης.

Οι στόχοι και οι δράσεις της ομάδας NatPro-AUTH είναι:

• η εξερεύνηση και αξιοποίηση/εκμετάλλευση των φυσικών πόρων για προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας (νέα φάρμακα, λειτουργικά τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής, καλλυντικά, κοινόχρηστα προϊόντα κ.α.)
• η προστασία και βιώσιμη εκμετάλλευση της βιοποικιλότητας
• η προστασία της υγείας των καταναλωτών μέσω συστηματικών ελέγχων και μεθοδολογιών που θα εφαρμόζονται σύμφωνα με Ευρωπαϊκούς κανονισμούς (π.χ. για τη σήμανση τροφίμων, ασφάλεια τροφίμων, χρήση φυσικών συστατικών ως πρόσθετα τροφίμων κ.α.), τυποποιημένα εκχυλίσματα ΦΠ (standardization) κ.α.),
• η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και καινοτομίας
• η μεταφορά ήδη υπάρχουσας τεχνογνωσίας από εργαστηριακή σε πιλοτική κλίμακα για το σχεδιασμό νέων προϊόντων
• η προώθηση της διεπιστημονικής αριστείας (πρώτη ύλη, ανάλυση και έλεγχος ποιότητας, τυποποίηση, επεξεργασία, εφαρμογές, βιομηχανική παραγωγή κλπ)
• η βελτίωση της δικτύωσης μεταξύ ομάδων του ΑΠΘ και άλλων ερευνητικών ομάδων με στόχο την οργάνωση ενός Εθνικού Κέντρου Έρευνας & Ανάπτυξης Φυσικών Προϊόντων, που έχει ήδη ενταχθεί στην κατάρτιση του Ελληνικού οδικού χάρτη Ερευνητικών Υποδομών  και στο οποίο η ομάδα NatPro-AUTH συμμετέχει [PlantUP- Upgrading the Plant Capital (Reinforcing the National Research Infrastructure for the sustainable exploitation of biodiversity towards high-added value natural products)], αλλά και τη διασύνδεσή της με Ερευνητικές Υποδομές σε Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο περιβάλλον (π.χ. METROFOOD - RI, FAO, Codex Alimentarius κλπ)
• η μεταφορά τεχνογνωσίας μέσω παροχής υπηρεσιών στη βιομηχανία, παραγωγικούς φορείς, εταιρείες καλλυντικών, φαρμάκων, συμπληρωμάτων διατροφής, τροφίμων,  επεξεργασίας και συλλογής φυσικών προϊόντων, συνεταιρισμούς και ιδιώτες
• η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε θέματα ανάπτυξης βιομηχανικών μονάδων φυσικών προϊόντων, τροποποίησης υπαρχόντων τεχνολογιών, ΦΠ γενικά, συστημάτων διασφάλισης ποιότητας σε τέτοιες μονάδες, υλοποίησης ιδεών σε βιομηχανική κλίμακα ή θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και διαχείρισης παραγωγικών συστημάτων
• η από κοινού με άλλους φορείς υποβολή ερευνητικών προτάσεων
• η διοργάνωση σεμιναρίων και training schools για την εμβάθυνση στην επιστήμη και τεχνολογία των ΦΠ σε επαγγελματίες, επιμελητήρια, παραγωγούς, ερευνητές, νέους επιστήμονες κλπ
• η διοργάνωση συνεδρίων ΦΠ
• η διάχυση των ερευνητικών της αποτελεσμάτων στην κοινωνία, αλλά και στην επιστημονική κοινότητα δίνοντας έναυσμα για περαιτέρω ανακαλύψεις στον τομέα
• η απασχόληση νέων ικανών επιστημόνων
• η μελλοντική διαπίστευση του εργαστηρίου πιλοτικής μονάδας και τυποποίησης υπό GMP στον ΕΟΦ, στον ΕΦΕΤ, Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης  (Ε.ΣΥ.Δ) κ.α.

Άτομο επικοινωνίας: Ανδρεάνα Ασημοπούλου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια (Συντονίστρια)
Τηλέφωνο: +30 2310 994242
Email: adreana@eng.auth.gr